FORUM F
FORUM
Το «ναρκοπέδιο»
των εξοπλισμών και των
αντισταθμιστικών ωφελημάτων
Αν και την περίοδο που γράφονται αυτές οι γραμμές δεν έχουν γίνει ακόμη επίσημες ανακοινώσεις, η νέα πολιτική ηγεσία του ΥΠΕΘΑ εμφανίζεται
προσανατολισμένη στην κατάργηση της Γενικής Διεύθυνσης Αμυντικών
Επενδύσεων και Εξοπλισμών (ΓΔΑΕΕ) και την επιστροφή των αρμοδιοτήτων της στα αντίστοιχα Γενικά Επιτελεία.
Κατά την άποψη μας, εάν αυτή η πρόθεση υλοποιηθεί, θα δημιουργήσει
μεγάλα προβλήματα, καθώς θα οδηγήσει τους εμπορικούς ανταγωνισμούς (θεμιτούς ή αθέμιτους) εντός των Γενικών Επιτελείων που πρωτίστως αποτελούν τους κύριους επιχειρησιακούς φορείς. Φυσικά τα Γενικά Επιτελεία θα πρέπει να συνεχίσουν να καθορίζουν τις επιχειρησιακές
και τεχνικές απαιτήσεις τους ανάλογα με τις επιχειρησιακές ανάγκες τους,
αλλά η υλοποίηση της όποιας διαδικασίας για την προμήθεια υλικών ή
υπηρεσιών θα πρέπει να γίνεται από έναν διαφορετικό οργανισμό ο οποίος θα πρέπει να διαθέτει άριστη τεχνογνωσία και μεθοδολογία. Διότι η κατάρτιση και παρακολούθηση της υλοποίησης των συμβάσεων αποτελεί
τεχνική διαδικασία.
Κάθε προηγμένη χώρα στην Ευρωπαϊκή Ένωση και το ΝΑΤΟ ή ακόμη
και εκτός αυτών των διεθνικών οργανισμών διαθέτει αρχή αμυντικών
προμηθειών. Τα πολλά προβλήματα και «παρατράγουδα» που έχουν
καταγραφεί στον τομέα των εξοπλισμών την περασμένη δεκαετία στην
Ελλάδα δεν οφείλονται φυσικά στον θεσμό αυτόν καθ’ εαυτόν, αλλά
κυρίως στη συγκρότηση, τη λειτουργία, τις διαδικασίες του και φυσικά
το έλλειμμα σε τεχνογνωσία (η κρίση είναι αφοριστική, αλλά δυστυχώς
τεκμηριώνεται εκ του αποτελέσματος). Η αντιμετώπιση των καταγεγραμμένων «δυσλειτουργιών» (εύσχημος όρος που περιλαμβάνει όχι
μόνο τα σκάνδαλα που έχουν καταγραφεί, αλλά και τη σημαντική καθυστέρηση στην ολοκλήρωση των συμβάσεων που έχει λάβει επιδημική
μορφή) θα πρέπει να γίνει άμεσα, αλλά ταυτόχρονα να θέσει τις βάσεις
4
3/2015
για τη μελλοντική εκ βάθρων αναδιοργάνωση του συστήματος αμυντικών προμηθειών.
Σε πρώτη φάση και για την άμεση αντιμετώπιση των προβλημάτων, η
χώρα θα μπορούσε να ζητήσει τεχνική βοήθεια από τους εταίρους της
στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ, προκειμένου να ενσωματώσει ταχύτατα φιλοσοφίες, μεθοδολογίες και διαδικασίες για την υλοποίηση των αμυντικών
προμηθειών. Το ποια χώρα θα επιλεγεί για να προσφέρει την τεχνική
βοήθεια αποτελεί φυσικά πολιτική απόφαση που θα πρέπει να ληφθεί
από την κυβέρνηση. Κατ’ αρχάς θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι η
καλύτερη επιλογή, με την έννοια της προσέγγισης στα ελληνικά πληθυσμιακά και οικονομικά δεδομένα, θα ήταν μια χώρα όπως π.χ. η Σουηδία (FMV: Försvarets materielverk) ή η Νορβηγία (NDLO: Norwegian
Defence Logistics Organisation).
Παράλληλα, θα πρέπει να αρχίσει άμεσα και η διαδικασία για την κατάλληλη και εξειδικευμένη εκπαίδευση αξιωματικών και πολιτικού
προσωπικού στη διαδικασία προμηθειών, και φυσικά η πιστοποίησή
τους να γίνει βάσει διεθνών προτύπων. Η διαδικασία αυτή θα απαιτήσει
χρόνο (πιθανότατα μεγαλύτερο από την τετραετία που είναι ο βίος μιας
κυβέρνησης), αποτελεί όμως κρίσιμη επένδυση που σε βάθος χρόνου
θα αποδώσει σημαντικά αποτελέσματα.
Σε ό,τι αφορά στα αντισταθμιστικά ωφελήματα (ΑΩ), δυσ τυχώς, ο θεσμός στη χώρα μας σε αντίθεση με όλες σχεδόν τις άλλες χώρες που
τον χρησιμοποίησαν απέδωσε πολύ λιγότερο σε σχέση με την ανάπτυξη
της εγχώριας βιομηχανικής βάσης, ενώ ταυτόχρονα παρουσίασε σημαντικά προβλήματα και πολλά «παρατράγουδα» στην υλοποίησή του. Σε
κάθε περίπτωση, κύρια προτεραιότητα της νέας ηγεσίας του ΥΠΕΘΑ θα
πρέπει να είναι η εκκαθάριση όλων των υφισταμένων εκκρεμοτήτων
που συνεχίζουν να παρατείνονται και απλώς να δημιουργούν περαιτέρω επιπλοκές. Το έργο είναι εξαιρετικά δύσκολο και εκτός των νομοθετικών ρυθμίσεων απαιτεί και υιοθέτηση ριζοσπαστικών μέτρων.
Σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις η διευθέτηση των εκκρεμοτήτων στα
αντισταθμιστικά ωφελήματα με τις τυπικές, παραδοσιακές μεθόδους
θα απαιτήσει μεγάλο χρόνο (δηλαδή υπέχει κόστος) και θα αντιμετωπίσει σημαντικά νομικά και διαδικαστικά προβλήματα. Ίσως ο «γόρδιος
δεσμός» να μπορούσε να «κοπεί» με τη δυνατότητα των υπόχρεων να
εξαγοράσουν τις ανεκτέλεστες υποχρεώσεις τους στα αντισταθμιστικά
ωφελήματα, είτε με την καταβολή μετρητών (όπως στην περίπτωση
της BAE Systems στο πρόγραμμα των «Super Vita») ή υλικών ή υπηρεσιών υποστήριξης ή ακόμη και την ανάθεση στην εγχώρια βιομηχανία
έργου που να αφορά στη διεθνή αγορά (εξαγωγικό).
Η τελευταία επιλογή, εφόσον η εγχώρια βιομηχανία αξιοποιήσει την
έμμεσα προσφερόμενη ευκαιρία προσφέροντας συνδυασμό τιμής,
ποιότητας και σταθερότητας στην παράδοση, αυξάνει τις πιθανότητες
ενσωμάτωσής της στην παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα. Σε κάθε περίπτωση, επειδή το ζήτημα εκκαθάρισης των εκκρεμοτήτων στα ΑΩ
είναι εξαιρετικά «καυτό», πέρα από τις όποιες νομοθετικές ρυθμίσεις
απαιτηθούν, θα πρέπει να υπάρχει και ισχυρή πολιτική βούληση, καθώς η άσκηση κριτικής (ακόμη και αν στερείται βάσης) θα πρέπει να
αναμένεται. π&δ