161
μαθητές του και όχι απλά να μπαίνει σε μια τάξη όπου μονολογώντας νομίζει ότι διδάσκει. Είναι αυτός που θα καλλιεργήσει στους μαθητές του την αμφισβήτηση και την κριτική σκέψη, τις πρακτικές της πνευματικής επικοινωνίας, θα ενθαρρύνει την στοχαστική διάθεση και θα επιτρέπει στους νέους να εκφράζουν την άποψή τους για τα μεγάλα κοινωνικά προβλήματα και τις προσωπικές τους ανησυχίες. Το σχολείο πρέπει να είναι πεδίο δράσης πολλών κοινωνικών δυνάμεων, συγκρούσεων, ιδεών και συνθέσεων αντιλήψεων και πεποιθήσεων.
Έγραψε ο Δημήτρης Τσάτσος στις 18 Φεβρουαρίου 1999 στην εφημερίδα «ΤΑ ΝΕΑ»:
«Η παροχή γνώσεων είναι βέβαια κρίσιμο εργαλείο της διδασκαλίας. Δεν αποτελεί όμως μόνη της διδασκαλία. Δικαιώνεται μόνο από τον βαθύτερο και τελικό της σκοπό που είναι η αυτόνομη επικοινωνία του μαθητή με το αντικείμενο, η επιθυμία του για αναζήτηση, η συγκίνησή του από την γνωριμία με τον κόσμο των πραγμάτων, των γεγονότων, των ιδεών, δηλαδή από το όραμα της γνώσης.
Δάσκαλος είναι αυτός που δεν παρασύρεται από το ναρκισσισμό που προκαλεί η γνωστική υπεροχή του έναντι των διδασκομένων, αυτών δηλαδή που έχουν επίγνωση των δημοκρατικών ορίων της υπεροχής του. Η διδασκαλία πλησιάζει το νόημά της στο μέτρο που ο δάσκαλος αποδυναμώνει τον εξουσιαστικό χαρακτήρα της διδακτικής σχέσης και τον καθιστά επικοινωνιακό. Η διαφωνία του μαθητή όταν προβάλλεται με επιχειρήματα κι ευπρέπεια δεν είναι απειθαρχία. Ο δάσκαλος είναι αυτός που αντέχει την αμφισβήτηση από τον μαθητή, την επιθετικότητά του, ακόμη και την γεύση της αγνωμοσύνης με όριο βέβαια την βία και την χυδαιότητα. Όσο πιο πολύ ψυχή επενδύει ο δάσκαλος στο έργο του τόσο πιο επώδυνη μπορεί να γίνει η διδακτική σχέση.
Η διδακτική προσφορά όμως δεν γίνεται υπό τον όρο της αναγνώρισης. Όταν ο μαθητής πάρει όσα είχε να πάρει από τον δάσκαλο, οι δρόμοι τους χωρίζουν όπως χωρίζει το μέλλον από το παρελθόν, η