Σχέδια για κατοχή από τον αμερικανικό στρατό
Δεν υπήρχε απειλή , βεβαίωνε ο Κανελλόπουλος , αυτό όμως δεν εμπόδιζε τους Βρετανούς και Αμερικανούς να σχεδιάζουν ανατροπή του καθεστώτος και κατάληψη της Αλβανίας από δυνάμεις τους . Ο ίδιος ο Κανελλόπουλος σε προγενέστερη συζήτηση που είχε με τον Σουλτσμπέργκερ ( 28 Απριλίου 1963 στο Παρίσι ) του είπε : «… Σε περίπτωση πολέμου δεν θα ενεργηθεί από κοινού ελληνογιουγκοσλαβική επίθεση κατά της Αλβανίας . Μάλλον ελπίζεται ότι μέσα σε δυο ώσαμε εννιά μήνες μπορεί να σκηνοθετηθεί εκεί ένα πραξικόπημα ( εφέτος ) που θα διώξει τον Χότζα και θ ’ αποσπάσει τη χώρα από τη σοβιετική αγκαλιά . Συμπεραίνω ότι στην ανάγκη θα χρησιμοποιηθεί αμερικανικός στρατός για να « τηρήσει την τάξη » μετά ένα εγχώριο πραξικόπημα . Οι Έλληνες είναι σύμφωνοι να μην ανακατευτούν , και οι γιουγκοσλάβοι προειδοποιήθηκαν κατά το μάλλον ή ήττον να κάνουν το ίδιο . Οι γιουγκοσλάβοι είναι φιλύποπτοι …».
Όλα αυτά αναφέρονται γιατί πιστεύουμε ότι όποιος θελήσει να ασχοληθεί με το θέμα των Τσάμηδων και τα όσα έγιναν τα μεταπολεμικά χρόνια και μέχρι τη δεκαετία του ’ 80 πρέπει να υπολογίζει και τους παραπάνω παράγοντες .
Το υπόμνημα στον ΟΗΕ
To 1947 η Αντιφασιστική Επιτροπή των Τσάμηδων προσφύγων που είχε συγκροτηθεί στην Αλβανία υπέβαλε στην ερευνητική επιτροπή του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών υπόμνημα « για την μεταχείριση της τσάμικης αλβανικής μειονότητας στην Ελλάδα και τις σφαγές τις οποίες υπέστη ». Η επιτροπή του ΟΗΕ επισκέφθηκε την περιοχή αλλά δεν κατέληξε σε κάποιο πόρισμα ή έστω σε κάποια συμπεράσματα . Κάτι « φυσιολογικό » για τις συνθήκες της εποχής και με δεδομένη την κυριαρχία των Ηνωμένων Πολιτειών στον ΟΗΕ . Η αποτυχία της Επιτροπής Ερεύνης των Επεισοδίων στα βόρεια Ελληνικά Σύνορα ( Commission of Investigation Concerning Greek Frontier Incidents ) που λειτούργησε στο διάστημα 1946-1947 είναι άκρως διδακτική .
Στο υπόμνημά της η Αντιφασιστική Επιτροπή των Τσάμηδων αφού κάνει αναδρομή στα όσα έγιναν από το 1923 έως το 1941 περνάει στα χρόνια της κατοχής και αμέσως μετά από αυτήν . Αναφέρεται στη συμμετοχή των Τσάμηδων στο γνωστό 4 / 15 τάγμα της 8ης Μεραρχίας του ΕΛΑΣ ανεβάζοντας τον αριθμό τους σε 500 ( Σ . Σ : αριθμός που φαίνεται υπερβολικός αφού ελληνικές πηγές για τον ΕΛΑΣ μιλούν για 150 μαχητές στο συγκεκριμένο τάγμα ). Επίσης γίνεται αναφορά και σε συγκεκριμένα ονόματα Τσάμηδων μαχητών του ΕΛΑΣ που σκοτώθηκαν σε μάχες με τους Γερμανούς αλλά και τους Αλβανούς « μπαλίστες », τα εθνικιστικά σώματα που είχαν συγκροτηθεί στη γειτονική χώρα στο όνομα της « Μεγάλης Αλβανίας » και στη συνέχεια πέρασαν στην ανοιχτή συνεργασία με τους Γερμανούς .
Συνεργασία ΕΔΕΣ και Γερμανών
Η Επιτροπή καταγγέλλει πως το 1944 μετά τη συμφωνία της Καζέρτας και όσα συμφώνησαν στη συνέχεια οι Σαράφης και Ζέρβας , κι ενώ οι δυνάμεις τους ( Σ . Σ : οι « Τουρκαλαβανοί παρτιζάνοι » όπως πονηρά οι Εγγλέζοι είχαν επιβάλει να