Bölüm III : Vergi Danışmanları Açısından Sorumlu Vergicilik
Dünyada Mükellef Hakları Uygulamaları Mükellef haklarının temel çerçevesini çağdaş vergileme ilkeleri oluşturur . Vergilerin kanuniliği , adilliği , belirliliği ve genelliği Türkiye Cumhuriyeti Anayasası ’ nda da yerini bulan temel vergileme ilkeleridir . Anayasamız ’ ın 73 ’ üncü maddesi aşağıdaki hükmü içerir :
“ Herkes , kamu giderlerini karşılamak üzere , malî gücüne göre , vergi ödemekle yükümlüdür . Vergi yükünün adaletli ve dengeli dağılımı , maliye politikasının sosyal amacıdır . Vergi , resim , harç ve benzeri malî yükümlülükler kanunla konulur , değiştirilir veya kaldırılır .”
Anayasa ’ nın bu hükmü vergi ödevinin temel dayanağı olup aynı zamanda devletin vergileme yetkisinin sınırlarını da çağdaş vergi hukuku prensiplerine göre çizmektedir . Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Ek Protokolü ’ nün 1 ’ inci maddesinde devletin vergileme yetkisine saygı duyulmakla beraber , bu yetkinin keyfi olarak kullanılmasının insan haklarına ters düşeceği belirtilmektedir . Aynı şekilde Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi vergilendirme yolu ile mülkiyet hakkına müdahaleyi ancak ulaşılabilir ve öngörülebilir olduğu takdirde meşru kabul etmektedir . 1 Kanunların ve diğer yasal mevzuatın ulaşılabilirliği ve öngörülebilirliği , bu düzenlemelerin açık , belirli , herkes tarafından açıklıkla anlaşılabilen bir niteliğe sahip olmasını ifade eder .
Ek Protokol ’ ün mülkiyet haklarının korunmasına ilişkin hükmü , esasen mal varlığından yoksun bırakılmama hakkını ifade etmekte olup Anayasa Mahkemesi ’ nin çeşitli güncel iptal ve bireysel başvuru kararlarında dayanak gösterilmektedir . Türk Anayasa Mahkemesi vergi konusunda verdiği pek çok iptal ve bireysel başvuru kararında vergilendirmenin öngörülebilirlik ilkesine ve vergi düzenlemelerinin ulaşılabilir olmasına atıfta bulunmuştur . OECD mükellef hakları konusunda üye ülkeler için referans niteliğinde çalışmalar yapmıştır . OECD Mali İlişkiler Komitesi ’ nin 8 Numaralı Çalışma Grubu , 1990 yılında mükelleflerin hakları ve yükümlülükleri konusunda üye ülkelerdeki durumu analiz etmiş ve bu konuda bir rapor yayımlamıştır . Bu raporda pek çok üye ülkede o dönemde açık bir mükellef hakları belgesi bulunmadığı , ancak mevzuatın çeşitli bölümlerinde bazı haklara yer verildiğini tespit edilmiştir . 2 Raporda temel mükellef hakları aşağıdaki şekilde sıralanmaktadır :
• Bilgilenme ve yardım alma hakkı
• Başvuru ve itiraz hakkı
• Verginin olması gereken ( doğru ) tutarda alınması
• Belirlilik ve öngörülebilirlik
• Özel hayatın korunması
• Gizliliğin korunması
Mükellef hakları bildirisini ilk yayımlayan ülkelerin başında gelen İngiltere ’ de 3 aşağıdaki haklar tanımlanmıştır :
• Saygılı hizmet alma
• İdareden yardım ve destek alma
• Açık ve dürüst muamele görme
• Adil ve tarafsız hizmet alma
• Kuralları çiğneyenlerle mücadele
• Özel hayatın ve sırların korunması
• Temsilci kullanma hakkı
• Uyum maliyetlerinin asgaride tutulması
ABD Gelir İdaresi IRS ’ in mükelleflere müşteri odaklı davranmasını sağlamak , müşterilere aktif savunma hizmeti sunmak ve mükellef yararına politikaların geliştirilmesine katkıda bulunmak amacıyla 1994 yılında vergi idaresinden